zaterdag 20 november 2021

Vlierbeek steelt de show op expo in Sint-Truiden!

 

"Portretten in de Trudoabdij - Kijk naar mij!" is een boeiende expo, die vanaf dit weekend loopt in de voormalige benedictijnerabdij van Sint-Truiden. Ze is zeker meer dan een bezoekje waard! In het bijzonder omdat het portret van de Vlierbeekse abt Meugens, sinds 2018 in onze abdijkerk tentoongesteld, één van de sterren is op deze expo.

 

Dat de band tussen de Abdij van Vlierbeek en de Sint-Trudoabdij al langer zeer hecht is, blijkt uit historische bronnen. Nadat onze abdijgebouwen op 25 september 1572 door de Spaanse troepen van Willem van Oranje geplunderd en vervolgens in brand gestoken werden, wachtte onze kloostergemeenschap immers een warm welkom in de refuge van de abdij van Sint-Truiden. In dit refugehuis met grote tuin en vijvers, konden de abt en zijn monniken tot rust komen en zich richten op de langdurige wederopbouw van onze abdijsite.¹

 

Echter niet enkel deze historische band nodigt je uit om een bezoek te brengen aan de tentoonstelling in de Trudoabdij. Meer nog: één van de topwerken uit onze Vlierbeekse kunstcollectie wordt er geëxposeerd. Het portretschilderij van de laatste Vlierbeekse abt Ildephonsus Meugens (°1750 -†1806) zal er de komende weken immers pronken naast het portret van de Truiense abt Eucherius Knaepen (°1741–†1821). Beide werken zijn van de hand van de gerenommeerde 18^de-eeuwse portretschilder François-Xavier Joseph Jacquin (°1756-†1826). Deze Brusselaar had zich aan het begin van zijn carrière in Leuven gevestigd en werd al gauw een gevierd portrettist. Jacquin schilderde niet enkel de prelaten van Vlierbeek en Sint-Truiden. Van zowat alle abten en abdissen uit deze periode, van Affligem tot Hasselt en van Mechelen tot Nijvel, blijft een fraai portret door Jacquin bewaard.

 

Op de tentoonstelling in de Trudoabdij worden de portretten van Meugens en Knaepen met elkaar geconfronteerd. Beide heren moeten elkaar ongetwijfeld gekend hebben. Eucherius Knaepen werd immers op 1 september 1790 in de abdijkerk van Vlierbeek tot abt van Sint-Truiden gewijd.² Een dag eerder, op 31 augustus 1790, werd de abdijkerk zelf ingewijd! Toeval? Of koppelde men het nuttige aan het aangename? Had deze abtswijding een invloed op de datum van de wijding van de kerk? Of omgekeerd? Een boeiend vraagstuk voor de Heemkundige Kring Vlierbeek vzw om verder uit te diepen!  Als laatste abten van hun kloostergemeenschap kende de levensloop van beiden bovendien heel wat gelijkenissen.       

 

Maar in één oogopslag valt meteen ook de treffende fysieke gelijkenis op tussen beide heren. Je zou haast denken dat er een familieband gespeeld heeft. Hier zijn echter geen concrete aanwijzingen voor. De duidelijke parallellen tussen beide portretten zijn eerder te verklaren vanuit traditie, decorum, mode, etc. Beide heren lieten zich immers in hetzelfde jaar (1792) portretteren door dezelfde kunstenaar in eenzelfde houding. Ze dragen daarenboven een haast identiek zwart gewaad, wat begrijpelijk is aangezien zij beiden benedictijnen waren, en de obligate tekenen van hun waardigheid als abt: de ring en het borstkruis. Zelfs de gelijkenis in haartooi is frappant, maar opnieuw geheel volgens de mode van die tijd. Als je vervolgens het gelaat van beiden in ogenschouw neemt, vallen toch wel duidelijk enkele verschillen op. Doe zelf de test tijdens een bezoek aan de expo in Sint-Truiden!

 

De uitwisseling van het portretschilderij van Meugens biedt ons een unieke kans om het Vlierbeekse erfgoed in de kijker te plaatsen. Het meer dan tweehonderd jaar oude kunstwerk werd in 2018 toegevoegd aan onze kunstcollectie. Na de dood van Meugens - in 1806 - kwam het schilderij in handen van zijn familie. Het portret hing er steeds in de “beste” kamer, waar het gekoesterd en met goede zorgen omringd werd. Vier jaar geleden werd het werk aangekocht en geschonken aan de Kerkfabriek O.L.V. Vlierbeek³ en keerde het vervolgens terug naar onze abdijsite. Sindsdien hangt het op een ereplaats in het koorgedeelte van onze abdijkerk. Daar waar Ildephonsus Meugens – als laatste abt van de Vlierbeekse kloostergemeenschap, maar nadien ook als eerste pastoor van onze parochie – ontelbare malen de eucharistieviering is voorgegaan.

 

Dat Meugens een bijzondere plek inneemt in de historie van onze abdijsite valt niet te ontkennen. Het is onder meer dankzij hem dat we ook vandaag nog dankbaar kunnen genieten van het prachtige interieur van onze abdijkerk. Nadat in 1794 onze streken onder Frans bestuur kwamen te staan en in 1796 alle kloosters en abdijen opgeheven werden, bleef Meugens - samen met enkele monniken - Vlierbeek immers trouw. Hoewel hij gewapenderhand uit Vlierbeek verdreven was, slaagde hij erin om via diverse tussenpersonen onze abdijsite van afbraak te vrijwaren. Vervolgens stond deze uit Oorbeek⁴ afkomstige boerenzoon aan de wieg van de huidige parochie Vlierbeek en ging hij als eerste pastoor vanaf 1803 opnieuw de misvieringen voor in de oude abdijkerk. Drie jaar later, in 1806, overleed Meugens en werd hij op het kerkhof bij de abdij begraven. Zijn epitaaf bevindt zich nog steeds in de kerkhofmuur achter de toren van de Onze-Lieve-Vrouwekerk. Dat zijn portret nu prijkt op de expo "Portretten in de Trudoabdij - Kijk naar mij!", laat ons toe zonder schroom trots te zijn!

 

Uiteraard toont de expo nog meer werken die je als bezoeker weten te bekoren. De vzw Abdij, Stad en Regio Sint-Truiden liet - naast het schilderij van Knaepen - recent ook drie andere abtsportretten uit de kunstcollectie van de Trudoabdij restaureren. Zij vormen dan ook de aanleiding tot deze tentoonstelling, samen met het prachtige werk “De Boodschap aan Maria” van de hand van Pieter Coucke Van Aelst (°1502-†1550) - dat zich in een wat besloten ruimte achter de Keizerszaal van de Trudoabdij bevindt. Pieter Coucke Van Aelst was niemand minder dan de schoonvader van Pieter Bruegel de Oude en bovendien een veelzijdig kunstenaar die de Renaissance belichaamt. Hij werd beroemd in Europa en werkte voor de belangrijkste opdrachtgevers van zijn tijd, onder wie keizer Karel V. Dit kunstwerk is werkelijk een “verborgen schat”. Zoals Joos Vijd staat afgebeeld op het Lam Gods, staat ook hier de opdrachtgever, abt Willem Van Brussel, afgebeeld ... uit devotie? Om zijn hemel te verdienen? Om te pronken? De expo confronteert verder historische en meer hedendaagse voorbeelden van portretten met elkaar rond de vraag: “Hoe toon ik mezelf?” Op welke manier wil je jezelf tonen en vereeuwigen? Een poging om de huidige wijze van portrettering op sociale media te doorprikken ...

 

"Portretten in de Trudoabdij - Kijk naar mij!", zeker meer dan een bezoekje waard dus!

 

 

1. In eerste instantie vluchtte de Vlierbeekse kloostergemeenschap naar het kleine refugegebouw “Hof van Vliederbeeck’’ in Leuven. Gezien de lange weg naar wederopbouw noopte zich al gauw de zoektocht naar een grotere tijdelijke verblijfplaats voor de abt en zijn benedictijnermonniken. In 1574 werden ze warm onthaald in de refuge van de abdij van Sint-Truiden, gelegen aan de Voer (de huidige Kapucijnenvoer) in de Leuvense binnenstad. De geschiedenis leert ons dat het begrip “tijdelijk” een relatief gegeven werd. Pas in 1642 zou onze kloostergemeenschap, na een ballingschap van 70 jaar dus, naar Vlierbeek terugkeren. 

2. Hoewel het abbatiaat van Ildephonsus Meugens pas op 30 juli 1792 van start ging, trad hij al op 15 augustus 1775 als Norbertus toe tot de Vlierbeekse benedictijnergemeenschap. Eucherius Knaepen werd op de dag van zijn wijding - 1 september 1790 – mede door Meugens ontvangen op onze abdijsite.

3. Met de financiële steun van het Restauratiefonds Abdij Vlierbeek, Trefpunt Vlierbeek vzw en de Heemkundige Kring Vlierbeek vzw.

4. Het dorpje Oorbeek vormt een deelgemeente van de stad Tienen.

 

Expo "Portretten in de Trudoabdij - Kijk naar mij!" - Praktisch:

 

Trudoabdij

Diesterstraat 1

3800 Sint-Truiden

 

Weekends van 20 - 21 november, 27 - 28 november en 4 - 5 december, telkens van 10 tot 18 uur (laatste toegang om 17u30). Vrije toegang.

 

Groepen en scholen zijn welkom op andere tijdstippen (weekdagen), na afspraak via info@abdijstadenregio.be of op het nummer 0476-01.69.94.

 

 

 

Tekst: © Heemkundige Kring Vlierbeek vzw in samenwerking met vzw Abdij, Stad en Regio Sint-Truiden.

Foto 1: Affiche expo "Portretten in de Trudoabdij". © vzw Abdij, Stad en Regio Sint-Truiden.

Foto 2: Portret van de Vlierbeekse abt Meugens van de hand van François-Xavier Joseph Jacquin. De portrettist liet zowel zijn handtekening als een datering achter op zijn werk. Het geschilderde wapenschild laat geen twijfel bestaan over de identiteit van de geportretteerde. Onder het wapenschild prijkt het devies van Meugens, “Pulchritudo Agri Mecum”, wat zoveel betekent als "De schoonheid van het veld weze met mij". Een knipoog van de abt naar zijn afkomst als boerenzoon. © KIK-IRPA, Brussel - www.kikirpa.be.

Foto 3: Portret van de Truiense abt Knaepen, eveneens van de hand van François-Xavier Joseph Jacquin. © vzw Abdij, Stad en Regio Sint-Truiden.

Film: © vzw Abdij, Stad en Regio Sint-Truiden.

Foto 4: Op de expo te Sint-Truiden worden de portretten van de Vlierbeekse en de Truiense abt met elkaar geconfronteerd. Rechts Ildephonsus Meugens van de hand van François-Xavier Joseph Jacquin. In het midden Eucherius Knaepen, eveneens van de hand van Jacquin en links nogmaals de Truiense abt Knaepen, maar ditmaal van de hand van Pieter Jozef Verhaghen (°1728-†1811). © vzw Abdij, Stad en Regio Sint-Truiden.